Saturday, September 29, 2012

Nedir Bu Yarn Bombing?


Turkce'ye " Iplik Bombalama" diye cevirebilecegimiz Yarn Bombing terimiyle, tesadufen dergi karistirirken karsilastim. Sonra detayli bir arastirmaya girisince o kadar ilgimi cekti ki, paylasmadan edemedim. Yarn bombing aslinda bir grafitti ya da sokak sanati bicimi. En onemli ozelligi, boya ya da tebesir yerine rengarenk ipliklerin orgu ya da dantel olarak kullanilmasi.

Bildigimiz ve aliskin oldugumuz grafittiye gore oldukca genc olan bu sokak sanatinin ilk orneklerine 2004 Mayis'inda Hollanda'da rastlanmis. 2005 yilinda ise Teksas'li orguculer ellerinde kalmis ve bitmemis orguleri ile bu sokak sanatina katkida bulunmuslar. Ondan sonra da dunyanin her kosesinden farkli sanatcilar bu ise gonul vermeye baslamis. 

Bu hareketin anasi olarak Houston'li 37 yasindaki Magda Sayeg goruluyor. 2005 yilinda kendi dukkaninin kapi koluna sirin ve sicak olsun diye yaptigi bir orguyu giydirince, dukkana ilgi cok artmis. Bakmis insanlar sirf kapi koluna bakmak icin arabalarindan iniyorlar, gitmis bir alt sokaktaki trafik levhasina tozluk giydirmis. Ondan sonra da Houston sokaklarinda yavas yavas orguleri belirmeye baslamis. Zamanla,  bu bireysel minik sirinliklerin yerini daha buyuk projeler almis. Ucretli projelerde yer almaya baslamis, yaptiklarini internet uzerinden paylasarak bu akimin gelismesini saglamis. Buyuk sirketler urunlerini orsun diye Sayeg'e 20,000 $' a varan ucretler odemisler. Toyota 2010 yilinda Prius modelleri icin bir suveter ordurtmus. Smart icin Roma'ya ucarak arabayi 1970'ler tarzi bir battaniye ile kaplamis. Gectigimiz yil da Mini Cooper icin benzer bir reklam kampanyasinda calismis. Tahmin edeceginiz uzere, Sayeg'in isleri oylesine artmis ki, o minik dukkanini coktan kapatip Austin'e yerleserek, kendisini yeni kariyerine adamis.

Akim gelistikce, Londra'li Lauran O'Farrell, "Knit the City- Sehri Orun" isimli Londra'nin ilk graffiti orgu grubunu kurmus. El yapimi amigurumi yaratiklar, karakterler ve objelerle bir oyku ya da tema anlatmaya baslamislar. Gunumuzde bu tema o kadar yaygin ki, bazen bir bisikleti ya da koca bir otobusu, bir agac govdesini ya da kaldirim tasindaki catlaklari rengarenk orgulerle bezenmis bir halde gormek mumkun.

Ornegin 24 yasindaki Jessie Hemmons, Philadelphia Sanat Muzesi'ndeki Rocky heykelini cok buyuk, maco ve turistik buldugu icin, gectigimiz yil Nisan ayinda pembe ipliklerle ormus. Hemmons'in yaptigi sanatla ilgili cok onemli bir cikarimi var. Ona gore graffitti ve sokak sanati cok erkek egemen, yarn bombing ise daha feminen. Anneannelerimizin suveterleriyle graffiti yapmak gibi bir sey. Belki de bu yuzden Yarn Bombing yerine Anneanne Grafittisi tanimini kullananlar da var.

Bu sanat insanlarin ne kadar hosuna giderse gitsin, kanun cok acik bir sekilde Yarn Bombingin vandalist bir akim oldugunu soyluyor. Her ne kadar polisler daha toleransli davransalar da, aslinda bir suc. Tum bunlari yazarken , acaba Istanbul sokaklarinda biri kalkip bir otobus duragini ormeye kalksa basina neler gelirdi diye dusundum. Basina toplanan onlarca kisiyi, akil veren teyzeleri, durdurmaya calisan zabita memurlarini gozume getirdim. Sonra bir gun, buyuk sirketlerin biri sirf dunyada unlu diye bir Amerika'li sanatciyi getirdiginde ayni insanlarin nasil hayranlikla esere baktiklarini dusundum. Bizim teyzelerimizin her biri birer tig sanatcisi, acaba bir gun bir araya gelip Galata Koprusu'nu rengarenk orseler guzel olmaz miydi?




Ilustrasyon: Ole
For English, please click CosieCosie.

10 comments:

Unknown said...

Ama ben bu isi cok sevdimmmmmm! harika birseymis, hemen takibe almaliyim :-)

Cok guzel bir anlatim olmus, bayagi vakit almis belli :-) Ellerine saglik...derken aklima Bubu'nun ormeye basladigi sey geldi, bitti mi aceba???

Blogger Bolat said...

Arkadaşlar, Ole, Bubu, bu blog kendini aşmaya başladı :) şu an mobil aletten yazdığım için akşama daha detaylı bir yorum yazacağım:)

İki Kum Tanesi said...

Hey hey heyyyyy, bu nefis bi şeyyy. Bilgiler için teşekkürler. Harikaydı :)

Ozlemaki said...

yok artık! ama bu çooook ama çok güzel!!!! peki ya insan kendini durduramaz ve bütün ağaçları, sokakları her şeyi örgüyle giydirmeye kalkarsa??? eyvaaaah!

... said...

Ya bunlar muhteşem bend e bir kaç aydır bir blogu takip ediyorum o da okla ve bazı yerlere küçük çaplı yarn bombing yapıyor hatta nu görünce ben de üniye merdiven tutunma yerlerine yapmayı düşünmedim değil belki biz de bir akım başlatırız...örgü örmeye bayılıyorum ve bana uyar hihihi

Başakcım o iple yaptığım hoşuma gitmedi onu yarım bırakıp üç tane çanta yaptım ve en kısa zamanda senin için fotoğraflayıp blogda paylaşacağım hatta ikisi postacı çantası:=)
Sevgiler,
BuBu

Blogger Bolat said...

walla bravo iyi de koca araba için nasıl örgü örmüş neyle örmüş acaba maket için filan mı yapmış? Bu tam bir contemporary art olmuş sanki Bubu:)) çok şirin duruyor, keşke bizim Büyükadadaki manastıra çıkarken de insanlar yol kenarına Yarn Bombing yapsa daha estetik durur en azından diye iç geçirdim :))

Bettra said...

Of niye suçmuş ya! Çok güzel çok sevimli bunlar :) Zarar vermiyor ki daha güzel bir hale getiriyor...

A-H said...

telefonun ve hatta bos bardagin bile uzerine dantel oren milletimin hatunlari icin super is, galatayi degil bogaz koprusunu suslesinler bence ;)

Unknown said...

Bubuuu, bekliyorum resimlerini!

Olé said...

Basakcim zamanin olsa da Boston sokaklarinda eserlerini gorsek...Sevgili Bolat, cok naziksin, eksik olma. Bu arada bildigin arabaya battaniye ormus hatun. Ben Danimarka'da battaniyeli tankin resmini de gordum. Bildigin tank! Buyukada projene benden tam destek, o iplik kirliliginden kurtuluruz boylece. Sevgili Fusun, asil sana tesekkurler. :) Ozlemaki biz de agaclardan once Izmir Saat Kulesi'ni hedef alalim! :) Bubu senin elin de hizli, trabzanlari bir cirpida bitirirsin bence. Benim amigurumi yapma hizimla bu ise kalkismaya cesaretim bile yok :/ Bettracim merak etme, bazi polisler orgulerin uzerine basan insanlari uyariyormus. Demek ki onlar da seviyor! :)A-H bizde bu dantel orgu isleri rafa kalkmis gibi. Anca teyzeler var yapan, Amerika'da ise gencler el atmis.